ଦିନେ ଭାରତ ଦଖଲ କରିଥିଲା ହେଲେ ଏବେ ଚା, କଫି, ଚକଲେଟ ବିକ୍ରି କରୁଛି ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ
ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀର ନାମ କିଏ ଅବା ଜାଣିନାହିଁ? ଯିଏ ଅଷ୍ଟମ-ଦଶମ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଇତିହାସ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଛି, ସେ ଏହି କମ୍ପାନୀର ନାମକୁ ଭଲ ଭାବରେ ଜାଣିଥିବେ। ୧୮୫୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଭାରତ ଏହି କମ୍ପାନୀ ଦ୍ୱାରା ଅଧିକୃତ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ଇତିହାସରେ କମ୍ପାନୀ ରାଜ ନାମରେ ଜଣାଯାଏ।
ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ଭାରତର ପ୍ରଥମ କମ୍ପାନୀ ଥିଲା, ହେଲେ ଏହା ଭାରତୀୟ କମ୍ପାନୀ ନୁହେଁ ବରଂ ବ୍ରିଟିଶର ଥିଲା। ଏହି ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀର ମାଲିକ ହେଉଛନ୍ତି ଭାରତୀୟ ମୂଳ ବ୍ୟବସାୟୀ ସଞ୍ଜୀବ ମେହେତା, ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ କିଣିବା ପରେ ମେହେତା ଏହାକୁ ଏକ ଇ-କମର୍ସ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ କରିଥିଲେ। ବର୍ତ୍ତମାନ, ଏହି କମ୍ପାନୀ ଅନଲାଇନରେ ଚା, କଫି, ଚକଲେଟ୍ ଇତ୍ୟାଦି ବିକ୍ରି କରୁଛି।
ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ୩୧ ଡିସେମ୍ବରରେ ୧୬୦୦ ମସିହାରେ ରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି କମ୍ପାନୀ ଗଠନ ପଛରେ ଏକମାତ୍ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ବ୍ରିଟିଶ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ଓ ଉପନିବେଶକରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା। ବ୍ୟବସାୟ କରିବା ପାଇଁ କମ୍ପାନୀ ପ୍ରଥମେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଏହା ଅନେକ ସୁବିଧା ଉପଭୋଗ କରିଥିଲା ଯେପରିକି ଯୁଦ୍ଧ କରିବାର ଅଧିକାର। ୧୬୦୦ ଦଶକରେ ସ୍ପେନ୍ ଓ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରୁଥିଲେ। ବ୍ରିଟେନ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ବିଳମ୍ବରେ ଅବତରଣ କରିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିଲେ।
ଭାସ୍କୋ ଡା ଗାମା ଭାରତରେ ପାଦ ଦେଲା ପରେ ୟୁରୋପରେ ଏକ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । ଭାସ୍କୋ ଡା ଗାମା ଜାହାଜରେ ତାଙ୍କ ସହିତ ଭାରତୀୟ ମସଲା ନେଇଥିଲେ। ଏହା ପରେ ଭାରତୀୟ ମସଲାର ଚର୍ଚ୍ଚା ସମଗ୍ର ୟୁରୋପରେ ବ୍ୟାପିଗଲା। ଭାରତର ସମୃଦ୍ଧିର ଚର୍ଚ୍ଚଗୁଡିକ ମଧ୍ୟ ୟୁରୋପୀୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ଏଠାରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲେ ।
ଏହି କମ୍ପାନୀର ପ୍ରଥମ ସଫଳତା ହେଉଛି, ପର୍ତ୍ତୁଗାଲରୁ ଏକ ଜାହାଜ ଲୁଟ କରି ଭାରତରୁ ମସଲା ନେବା । ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ସେହି ଲୁଟରେ ୯୦୦ ଟନ୍ ମସଲା ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲା। ଏହାକୁ ବିକ୍ରୟ କରି କମ୍ପାନୀ ଏକ ବିପୁଳ ଲାଭ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲା। ଭାରତରେ, ସାର୍ ଥୋମାସ୍ ରେ ମୁଗଲ୍ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଠାରୁ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ପାଇଁ ବାଣିଜ୍ୟ କରିବାର ଅଧିକାର ହାସଲ କରିଥିଲେ। କମ୍ପାନୀ କଲିକତା (ବର୍ତ୍ତମାନ କୋଲକାତା) ରୁ ଭାରତରେ ବ୍ୟବସାୟ ଆରମ୍ଭ କଲା ଓ ପରେ ଚେନ୍ନାଇ-ମୁମ୍ବାଇ ମଧ୍ୟ ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ କେନ୍ଦ୍ର ହେଲା।
୧୮୫୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ବିଦ୍ରୋହ ପରେ ବ୍ରିଟିଶ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଭାରତର ଶାସନକୁ କମ୍ପାନୀ ହାତରୁ ଛଡ଼ାଇ ନେଇଥିଲା ଓ ଏହାକୁ ନିଜ ହାତକୁ ନେଇଯାଇଥିଲେ। ଭାରତୀୟ ସଞ୍ଜୀବ ମେହେତା ଏହାକୁ ୨୦୧୦ରେ ୧୫ ମିଲିୟନ୍ ଡଲାରରେ କିଣିଥିଲେ ଅର୍ଥାତ୍ ୧୩୦ କୋଟି ଟଙ୍କାରେ।
